Bu günlerde çok yaygın konuşulan iki bilimsel süreç, dergimizin sayfalarında tanıtılmayı hakediyor. Bunlardan biri 24 Aralık'ta uzaya gönderilen yeni nesil teleskop (James Webb) diğeri de metaverse teknolojisindeki gelişmeler. Bunun nedenle bu sunuşun altında iki farklı video yer alacak. Her ikisi de Türkçe yayın yapan YouTuber Barış Özcan'ın son derece popüler kanalından alınma. Belki de Barış Özcanı milyonlarca kişinin takip etmesininin nedeni de bu videolarda göreceğiniz yalınlık ve anlaşılabilirlik. İzlediğinizde, söz konusu içerikleri izlemiş bir milyonun üzerindeki genç gibi, siz de hak vereceksiniz ki, her iki gelişme de çağ değiştirecek nitelikte. En azından böyle söylemek ilk bakışta abartılı bile bulunsa, olsa olsa, benzer bütün durumlardaki gibi, hak edilmiş bir abartı kabul edilmelidir. İki olayı neden birlikte ele alıyor olduğumuzla başlayalım. Diyebiliriz ki, son otuz yıldır bizi iki evren kuşatıyor. Biri uzayın sonsuzluğuna yayılan ve küçücük bir kısmını bilebildiğimiz gerçek evren(universe;) diğeri ise İnternet 2.0 (world wide web/www.) üzerinden bizi kuşatan dijital evren(universe.) İşte bunlardan birincisi, yani gerçek evren hakkındaki bilgimiz Hubble teleskopuyla yepyeni boyutlara ulaşmış, daha gelişmiş teknolojilerle elde edilebilecek bilgilerin bir fragmanı haline gelmişti. Şimdi James Webb adlı teleskop Dünya'dan bir buçuk milyon kilometre ötede bir yörüngede, kızıl ötesi kameralarla neredeyse bir zaman makinesi gibi evrenin hiç bakamadığımız kısmına ve geçmişine bakacak. Biliyoruz ki, örneğin bir milyon yıl önce gerçekleşmiş bir büyük patlamanın ışığı hala uzayda süzülüyor. İkinci süreç, konunun yaratıcıları ve uzmanlarının adını "metaverse" (öteki evren) koyduğu dijital evrenin gelişimi ise başlıca, internet, sinema ve optikteki devrimlerle kaim. Henüz nörobilimin yapay zekası bu alana eklenmemiş olduğu halde bile, dijital evren içinde üç boyutlu olarak katılabildiğimiz, sosyalleşebildiğimiz, bir evrene dönüşüyor. Burada da bizler için web 3.0 tartışmaları çok önemli. Bu teknolojilerin "insanın insanileşme" sürecine yapabileceği devasa etkilerin önünün kesilmemesi için; ticari olduğu için merkeziyetçi de olan web 2.0 ın aşılması ve ademi merkeziyetçi web 3.0'ın gelişmesi şart. Bu faslı burada noktalıyorum, çünkü videolar bu konuda çok geniş bir bilgiyi zaten sunacak. A. Haluk Ünal
James Webb uzay teleskopu ve Metaverse
