Yahudilerin İsrail rüyası bir yalan üzerine inşa edildi, ancak bir alternatif var.
Myriam Francois*
“Dünyayı değiştirmek istiyorsanız, hikayenizi değiştirmeniz gerekir” diyor, yıkım için hikaye anlatımı konusunda uzmanlaşmış bir stratejik danışmanlık şirketi olan Storied’in CEO’su ve kurucusu Michael Margolis.
Bir film yapımcısı olarak bu alıntı benim için çok anlamlı. Hikayeler bize, insanlığı en karmaşık ve çetin zorluklarında harekete geçirebilecek, yüreklendirebilecek ve ayakta tutabilecek duygusal bir besin sağlar. Ancak hikayeler, salt fikirler ya da argümanlardan farklı olarak, ortak insanlığımızla ilişki kurma ve bağlantı kurma yeteneğimizi engelleyebilecek katılaşmış yanlış anlamaların ötesinde bir alan olan kalbe hitap eder.
İsrailizm adlı yeni ve tartışmalı belgesel filmde, İsrail’i koşulsuz sevmek üzere yetiştirilmiş iki genç Amerikalı Yahudi, İsrail’in Filistin’i işgalinin acımasızlığına tanıklık ederken derin ve hayatlarını değiştiren bir uyanış yaşıyor. Yahudiliğin İsrail ile ilişkisini yeniden tanımlamak için eski muhafızlarla savaşan genç Amerikalı Yahudilerin büyüyen hareketine katıldıklarında, kahramanlar bizi modern Yahudi kimliğinin ruhu üzerindeki savaşa götürüyor.
Film, Gazze’ye yönelik devam eden soykırım saldırısı sırasında gösterime girdiği ABD kampüslerini gezerek çok sayıda sansür çağrısına ve kampüs yetkilileri tarafından planlanan gösterimlerin iptal edilmesine neden oldu. İsrail işgali konusunda kamuoyunda oldukça sansürlü bir tartışmanın yaşandığı bir dönemde, filmi sansürleme çabaları zamanın bir yansımasıdır – Yahudilerin barış sesleri bile, uzun süredir Filistinlilerin özgürlük çağrılarını susturmaya çalışan bir makine tarafından hedef alınmaktadır.
İsraillilik hepimizin duyması gereken bir hikaye anlatıyor, çünkü bugün İsrail aşırıcılığını dizginleyebilecek tek güç ABD’dir. ABD’deki güçlü özel çıkar gruplarının genç Yahudileri İsrail’i körü körüne desteklemeleri için nasıl kandırdığına ve bu kitabın kahramanları gibi bazılarının bundan nasıl kaçmayı başardığına dair küçük bir pencere sunuyor.
Ancak benim gibi Yahudi olmayan biri için filmin en ilgi çekici unsuru, çoğu Yahudi’nin İsrail ile geliştirmeye zorlandığı duygusal bağı ve bu bağı sürdüren güçlü, birleştirici anlatının dışına çıkmaya çalıştıklarında yaşadıkları zorlukları samimi bir şekilde tasvir etmesiydi.
Ben de dahil olmak üzere birçok eleştirmen İsrail’i etnik milliyetçi, ırksal üstünlükçü, uluslararası hukukla çelişen ve apartheid sistemi uygulayan haydut bir devlet olarak görürken, Yahudilere küçük yaşlardan itibaren modern İsrail devletinin Yahudilerin kendilerini gerçekleştirmelerinin ve özgürlüklerinin somutlaşmış hali olduğu öğretilmektedir.
Bu yıkılması gereken küçük bir anlatı değil çünkü kısmen doğru. Yıllarca süren zulüm ve sürgünden sonra Yahudilerin nihayet bir evi var. Ama bu onların evi değil. Filistinlilerin evi. Siyonistlerin “toprağıolan bir halk için halkı olmayan bir toprak” mitini gerçekleştirmek için Filistinlilerin topraklarından sürülmesi, tarihsel olarak Yahudilere uygulanan zulüm ve sürgünden daha az sakıncalı değildir.
İsraelizm’deki ana karakterler İsrail hayallerinin bir yalan üzerine inşa edildiğini görürken, filmde eksik olan alternatif bir hikayeydi.
Akademisyen Barnett R. Rubin “Sahte Mesihler” başlıklı makalesinde modern İsrail’e ilişkin Yahudi anlatısını şiirsel bir şekilde tanımlamaktadır: “Her çağda tekrarlanan bu büyük anlatı – kölelikten özgürlüğe, sürgünden kurtuluşa – Yahudi halkının tarihle karşılaşma anlayışının, bazen zorlukla duyulsa da, değişmez fon müziğiydi.”
Rubin, yüzyıllar boyunca Yahudi karşıtı Avrupa zulmünün dehşeti, sürgün ve emniyet ve güvenlik içinde bir yere duyulan derin özlem ve umutla dolu Yahudi tarihinin dokunaklı bir resmini çiziyor. Siyasi Siyonizm’in bir boşluktan değil, Avrupa devletlerinin Yahudi halkının emniyet ve güvenliğini garanti edememesinden doğduğunu açıklıyor. Pogromlar ve nihayetinde 20. yüzyılın ortalarında Holokost şeklinde Avrupa’nın ırksallaştırılmış şiddetinin doruk noktasına ulaşmasıyla birlikte, sömürgecilik ve Siyonizmin zehirli kesişimi mevcut krizimize zemin hazırlamıştır.
Rubbin, “İsrailli Yahudiler, yerli kökenli bir tarihsel hafızaya sahip yerleşimci sömürgecilerdir” diye yazıyor. “Bir ideoloji ve tamamen dini olmaktan ziyade siyasi bir ‘geri dönüş’ hareketi geliştirdiler. Ancak onların tarihsel hafızası bu toprakların sakinleri tarafından paylaşılmıyordu. Yahudi halkının tarihsel hafızası, sahiplerinin iradesine karşı tek bir dönüm toprağa el koyma ya da işgal etme hakkı ya da kapasitesi yaratmadı. Bir halkın tarihsel hafızası, ne kadar inatçı olursa olsun, başka bir halk üzerinde hüküm sürme hakkı yaratmaz.”
Bu mülksüzleştirme, zulüm ve zafer anlatısı, mevcut İsrail devletine verilen desteği destekleyen şeydir. Giderek büyüyen bir eleştiri hareketi bu anlatıyı yıkarken, bu tartışmalı toprakların yeni nesil perili sakinleri, umutsuzca bunun yerine geçecek yeni bir umut hikayesine ihtiyaç duymaktadır.
Bugün, Idealist.org’un İsrailli kurucusu ve icra direktörü Ami Dar’ın yazdığı gibi, “Eğer herkes, her yerde, yedi milyon Yahudi ve yedi milyon Filistinlinin hiçbir yere gitmediğini ve olası herhangi bir geleceğin her ikisini de içermesi ve kapsaması gerektiğini gerçekten kabul etseydi, bu çatışmanın etrafındaki tüm enerji değişirdi.”
Bu değişimin gerçekleşmesi için yeni hikayelere ihtiyacımız var. Rakip olarak sunulsa da doğası gereği öyle olmayan toprak taleplerini tanıyan ve onurlandıran hikayelere. Sonuçta, Yerli felsefeler bizi toprağın kimseye ait olmadığını ve aslında toprağın İbrahimi koruyucularının kutsal doğasını korumak ve muhafaza etmek ve tüm sakinlerini onurlandırmak için ortak bir misyona sahip olduğunu düşünmeye itebilir.
Rubbin, sömürgeciliğin yozlaştırıcı üstünlüğünden arındırılmış ve dolayısıyla bir yer üzerinde siyasi ya da bölgesel bir hak iddiasından ziyade kültürel bir özlem olan “sömürgesizleştirilmiş” bir Siyonizm’in, şu anda serbest bırakılan şiddetli yerleşimci ideolojisinden ayırt edilmesi gerektiğini öne sürüyor gibi görünüyor: “Onların [Yahudilerin] özlemini duydukları Filistin, Osmanlı İmparatorluğu’nun Müslüman ve Hıristiyan Arap nüfusa sahip birkaç vilayetinden ziyade umutlarının somutlaşmış haliydi.” Dolayısıyla, Filistinlilerin topraklarına geri dönme, yaşamları üzerinde özerklik ve barış özlemiyle birleşen bu umutların içinden bir sonraki hikaye örülebilir. Mevcut güç mücadelesini bu kadar kıyametvari kılan da muhtemelen aynı temel hayaller olsa da, bu hayaller aynı zamanda onları onurlandıran bir hikayeyi de son derece çekici kılıyor.
İsrailliliğin odak noktası, Yahudilerin İsrail’in vahşi işgali olan Frankeştayn’ı parçalama ihtiyacı olsa da, eksik olan şey bir umut anlatısıdır.
Giderek artan sayıda Yahudi Siyonizm karşıtı saflara katılıyor ve Barış için Yahudi Sesleri ve Yahudi yaşlıların kitlesel protestoları, mevcut İsrail devletine destek konusunda varsayılan fikir birliğine karşı güçlü bir karşı duruş olduğunu kanıtladı. Ancak karşı söylemlerin kalıcı olması için basit bir muhalefetten daha fazlası gerekir.
Dünyanın dört bir yanındaki genç Yahudilere satılan hikaye derin, etkileyici ve son derece zorlayıcı. Bu da Yahudileri, İsrail devletinin Yahudilerin kendilerini gerçekleştirmelerinin kurtarıcı bir örneği olarak yanlış tanımlanmasından kurtarmak için verilecek her türlü mücadelenin, daha zorlayıcı olmasa bile eşit derecede zorlayıcı bir karşı anlatı gerektireceği anlamına gelmektedir. Yahudilerin tarihin tekerrür etmesine ilişkin meşru korkularını onurlandıran, kozmik boyutta ortak bir rüyanın cemaat ve birlikteliğini sağlayan ama aynı zamanda Filistinlileri özgürleştirmeyi vaat eden bir anlatı.
Rubin’in de belirttiği gibi: “Sömürgecilikte sakıncalı olan, farklı bir etnik ya da ulusal kökenden gelen ya da bir anlamda yerli olmayan bir nüfusun göç etmesi ya da yerleşmesi değil, bir grubun diğeri üzerinde tahakküm kurmasıdır. Tarihi geri sarmak ve yeniden başlatmak imkansızdır. Ancak Filistinlilerin ve İsraillilerin eşit haklara sahip olduğu bir geleceği temin etmek mümkündür, hatta gereklidir.”
İsrailliler Netanyahu’ya karşı giderek daha fazla hayal kırıklığına uğrarken, İsrail içindeki ve dışındaki Yahudi seslerin militarist ideolojinin kültürleri, politikaları ve kimlikleri üzerindeki etkisiyle yüzleşmeleri gerekiyor. İsrail Demokrasi Enstitüsü’nün her ay güncel olaylara ilişkin İsraillilerin hissiyatını ölçen anketi, ülkenin gelecekteki güvenliği ve demokratik karakterine ilişkin iyimserliğin azaldığını ortaya koydu. Sakat kalan Filistinli çocuklarla alay eden nihilist TikTok videoları bir uyandırma çağrısı değilse, binlerce kişinin Filistinli sivillerin işkence gördüğü ve öldürüldüğü snuff filmleri izleyerek eğlendiği telgraf grupları uyandırmalıdır. Bir başkasının insanlığını aşağılamak, ister istemez kendi insanlığımızı da aşağılamak anlamına gelir. İnsanlıktan çıkaran bu şiddet döngüsü artık propaganda masallarıyla cilalanmamalıdır.
Acı ve sürgün mirasını onurlandırırken, apartheid devletine muhalefet de yeni bir hayal vaadine yol açmalıdır. Nelson Mandela’nın özgürlük hareketi sadece beyazların üstünlüğüne karşı çıkmakla kalmamış, herkes için bir arada yaşama, eşitlik ve adalet hayali tarafından yönlendirilmiştir. Filistinlilerin karşıtlık söylemlerinin aksine, Filistin liderliği topraklarındaki Yahudi varlığına sürekli olarak ve cömertçe yer açmıştır. Şimdi yeni nesil Yahudilere düşen, tarihlerini Tanrı’nın tüm çocuklarını eşit şekilde onurlandıracak şekilde yeniden tasavvur etmektir – ve bu yeni hikayede gerçek vaat edilmiş topraklar yatmaktadır.
*Ödüllü Fransız-İrlandalı belgesel film yapımcısı, gazeteci ve yazar
